Sant Kavi Nishkulanand Nu Jivandarshan

સંત કવિ નિષ્કુળાનંદ: એક અનોખી આધ્યાત્મિક સંપત્તિ

‘બૃહદ્ વૈરાગ્ય’ સંત કવિ નિષ્કુળાનંદની અંતરમાંથી વહેતું જીવન સિદ્ધાંત હતું. તેઓ દરેક બાબતને સંપૂર્ણ રીતે પરખ્યા વગર સ્વીકારતા નહીં. આ બૌદ્ધિક અભિગમ તેમની વિશેષતા હતી. જીવનના કોઈ પણ પ્રશ્નમાં તેઓ જ્ઞાનમાં બાંધછોડને માન્યતા ન આપતા. તેમનો ઇષ્ટદેવ શ્રી સ્વામિનારાયણ ભગવાનને પૂર્ણ પુરુષોત્તમ સ્વીકારવાની વાત હોય કે એકાંતિક સંતની પરખ કરવાની, નિષ્કુળાનંદે હંમેશા સત્યને શોધવાની પ્રબળ ઈચ્છા રાખી.

શ્રી સ્વામિનારાયણ ભગવાનના લીલાચરિત્રોથી પ્રભાવિત નિષ્કુળાનંદે તેમની આત્મીય ઊર્મિને તેમની રચનાઓમાં વ્યક્ત કરી. તેમનાં કાવ્યોમાં આધ્યાત્મિક ચિંતનના મર્મવચ્ચનો પ્રકાશ જોવા મળે છે. જેમની લોકપ્રિય પંક્તિઓ જેમ કે, “ખાતાં વળાવ્યાં છે ખોટ્યનાં રે, खरी કરાવી છે ખાટ્ય,” નિષ્ઠા અને સત્યના માર્ગ પર ચાલવાના મહત્વને દર્શાવે છે. આ પંક્તિઓમાં વૈચારિક ઊંચાઈઓ તેમજ જીવનના જ્ઞાનનો સાર ભળતો છે.

સંત કવિ નિષ્કુળાનંદની કૃતિઓમાં સૌરાષ્ટ્રની લોકબોલી અને પ્રચલિત વાક્યપ્રયોગોનો અદભુત સમાવેશ જોવા મળે છે. તેમના કાવ્યમાં “અષાડિ મેઘે આવી કર્યાં રે, ઝાઝાં બીજાં ઝાકળ” જેવી પંક્તિઓમાં જ્ઞાનની મહાન સરવાણી વહે છે. તેઓએ શ્રીજીમહારાજની સર્વોપરિતાની સીમાને દર્શાવતી વ્યતિરેક અલંકારથી ભરપૂર પંક્તિઓ રચી છે.

સ્વામિનારાયણ ભગવાનની સેવા અને નિષ્કુળાનંદના ચિંતનમય કાવ્યોની મીઠાશ દરેક વાચકના હ્રદયમાં અનુકંપા અને આનંદની તરંગો જગાવી દે છે.